Chilloel Hashem

Kidoesh Hashem en Chilloel Hashem.

Chomer is stof/ materiaal waarmee jullie aan de slag moeten om een sjioer  te maken. Er staat altijd meer informatie in dan jullie aan je chanichiem hoeven te leren. De bedoeling is dat jullie als madrichiem er ook wat van leren natuurlijk.

Eerst heb ik zelf een stukje geschreven over het onderwerp met discussie punten erbij.

Daarna vinden jullie een sjioer geschreven door Ronnie Eisenmann. Dit heeft hij al een tijdje geleden voor een mahanee gemaakt. De twee stukken kunnen elkaar wel overlappen, maar dat mag de pret niet drukken.

Het is niet een makkelijk onderwerp om spelletjes mee te maken.

Voor de jongere chaweriem zou je situaties kunnen laten uitbeelden bijv.

je speelt een rollenspel, zet spelers in een situatie en kijkt hoe het spel zich (al improviserend) ontwikkelt. Daarna kan je het bespreken.

Voor de ouderen komt het denk ik meer neer op een sicha- gesprek over de situaties die geschetst worden, of uit eigen ervaringen uit het dagelijks leven.

Let wel, bereid je zelf goed voor in de stof !! Praat erover met je ouders, je leraren op Joodse les, enz enz. zodat je zelf goed in de stof zit!!

CHILLOEL HASHEM.

Madrichiem jekariem,

Kidoesh Hashem en Chilloel Hashem.

Chomer is stof/ materiaal waarmee jullie aan de slag moeten om een sjioer  te maken. Er staat altijd meer informatie in dan jullie aan je chanichiem hoeven te leren. De bedoeling is dat jullie als madrichiem er ook wat van leren natuurlijk.

Eerst heb ik zelf een stukje geschreven over het onderwerp met discussie punten erbij.

Daarna vinden jullie een sjioer geschreven door Ronnie Eisenmann. Dit heeft hij al een tijdje geleden voor een mahanee gemaakt. De twee stukken kunnen elkaar wel overlappen, maar dat mag de pret niet drukken.

Het is niet een makkelijk onderwerp om spelletjes mee te maken.

Voor de jongere chaweriem zou je situaties kunnen laten uitbeelden bijv.

je speelt een rollenspel, zet spelers in een situatie en kijkt hoe het spel zich (al improviserend) ontwikkelt. Daarna kan je het bespreken.

Voor de ouderen komt het denk ik meer neer op een sicha- gesprek over de situaties die geschetst worden, of uit eigen ervaringen uit het dagelijks leven.

Let wel, bereid je zelf goed voor in de stof !! Praat erover met je ouders, je leraren op Joodse les, enz enz. zodat je zelf goed in de stof zit!!

------------------------------------------------------------------------------------------

Elke keer dat een Joods iemand iets doet dat Torah of het Joodse geloof en het Joodse volk in een slecht daglicht stelt in de ogen van de buitenwereld, is een overtreding, chilloel Hashem, of de daad nu wel of niet verboden is volgens Torah.

Soms is er geen twijfel of iets Chilloel Hashem is. Bijvoorbeeld, als de koppen van de kranten “schreeuwen”,  “Rabbijnen op de lijst van verdachten van het witwassen van drugsgeld”, of  bijv. als duidelijk Joodse namen of personen, orthodox of liberaal, genoemd worden bij beschuldigingen van betrokkenheid bij zaken die te maken hebben verduistering van geld.

De meeste van ons zullen het ermee eens zijn, dat zulke zaken geen goed doen aan de naam van Hashem, Torah en het Joodse volk, wat de uitkomst van het onderzoek ook zal zijn, in de ogen van anderen, Joods of niet-joods.

Maar wat is eigenlijk Chilloel Hashem ?

In Halachische termen, wat is nu precies het verbod, welk gedrag wordt er verboden, en wat zijn de gevolgen? Dit zijn vragen die niet velen van ons met duidelijkheid kunnen beantwoorden. Niet met beschrijving van wat we zelf wel en niet kunnen doen, maar ook niet in beschrijving wat onze geloofsgenoten wel en niet kunnen doen.

Het is toch belangrijk om meer duidelijkheid te krijgen welk gedrag we moeten vermijden, niet alleen om ons ervan bewust te worden, maar om te voorkomen dat de naam van G’d, Torah en het Joodse geloof en volk geschaad worden.

De Torah zegt: “Je zal niet ontheiligen Mijn heilige naam, en Ik zal geheiligd worden in het midden van Israël.”( Lev.  22:32) Onze geleerden zeggen dat we dit moeten toepassen in drie verschillende gebieden:

1. Er zijn situaties waarin Jood bereid moet zijn om te sterven in plaats van de Torah te overtreden, speciaal als het te maken heeft met 3 belangrijke verboden van

-          afgoden dienen

-          moord

-          incest of overspel (verboden relaties)

2. Met betrekking tot andere mitswot van Torah, als een Jood die overtreed om te rebelleren tegen Hashem, dan heeft hij een dubbele overtreding begaan: Hij heeft het gebod overtreden, maar ook schuldig gemaakt aan chilloel Hashem.

3. Chilloel Hashem kan ook gebeuren als een zogenaamd adam chashuv, een individuele Jood die hoog in aanzien staat vanwege zijn religiositeit of geleerdheid, of die voor velen representatief is voor leven volgens Torah, en die zich dusdanig gedraagt dat mensen een goede reden hebben om negatief over hem/haar te praten. Ook al is dat gedrag niet eens technisch gesproken verboden. Als niet Joden denken : “ein Tora le Jisrael”, “de Joden gehoorzamen de Torah niet”.  Zo een persoon moet moet extra voorzichtig zijn in wat hij doet en hoe hij gezien wordt. In Talmoed worden een paar voorbeelden gegeven – geen spullen “op de pof” aanschaffen, altijd spreken op beschaafde toon, vermijden boos te worden, niet eten of drinken op de openbare plekken, geen vieze of gevlekte kleren dragen. Zulk gedrag, zegt de Tana D’vei Eliyahu, dat veroorzaakt dat mensen zeggen “is dit het leven dat de Torah voorschrift”

      is Chiulloel Hashem.

Voor de meeste van ons geldt dat we de eerste twee categorieën van Chilloel Hashem niet vaak tegenkomen. Gelukkig hebben weinigen van ons hebben een pistool tegen ons hoofd gehad met het bevel om te moorden of afgoden te dienen; en ik denk dat de meeste van ons niet de mitswot van Torah overtreden om bewust G’ds autoriteit uit te dagen. Maar de derde categorie zullen velen van ons weldegelijk tegen komen. Zeker als men ons kan identificeren als Joods, of religieuze Joden. Bijvoorbeeld als leden/ leiders van een religieuze jeugdvereniging, Bne Akiwa.

Nu is het aan de ene kant wel waar dat deze categorie van adam chashuv, of hoog in aanzien staand Joods persoon, strikt genomen alleen geld voor een grote Torah geleerde of een vroom persoon. Maar we kunnen zeggen dat volgens andere bronnen, elke keer dat een Jood (wie dan ook) iets doet dat de Torah of het Joodse geloof en het Joodse volk in een negatief daglicht brengt in de ogen van de buitenwereld, is er sprake van een overtreding van het verbod op Chilloel Hashem, of de daad nu perse verboden is door Torah of niet.

Bijvoorbeeld, de Tosefta Bava Kamma zegt dat, stelen van een niet-jood erger is dan stelen van een Jood, omdat hier niet alleen gaat om het verbod op stelen, maar ook om Chilloel Hashem. Dit is ook het geval als een Jood liegt tegen een niet-jood, want de niet-jood zal dan kunnen zeggen “kijk een hoe G’d Zijn volk heeft gekozen, een volk van leugenaars en dieven.”

Wat als een orthodox Jood deze dingen doet bij een andere Jood?

Rabbenoe Bachya zegt daarover: “ Als er gestolen wordt van een andere Jood, is er geen sprake van Chilloel Hashem, omdat de andere Jood niet het Joodse geloof, volk de schuld zal geven.” Dat zal wel waar zijn geweest in de tijd van Rabbeenoe Bachya, maar dat is vandaag de dag NIET het geval. Hoe vaak zien we niet dat ook Joden dezelfde reacties vertonen als bijv. een orthodoxe man beschuldigd wordt van corruptie dan zullen veel niet orthodoxe Joden zeggen :”zie deze orthodoxe Joden hebben niet veel goeds geleerd uit de Torah”.  Dus tegenwoordig zou ook Rabbeenoe Bachya zeggen dat het stelen van en andere Jood ook Chilloel Hashem is. Dus volgens deze bronnen is het niet betalen van belasting aan de staat, het net afbetalen van leningen, of het niet terugbrengen van zoekgeraakte voorwerpen, allemaal Chilloel Hashem.

Hoe erg is de overtreding Chilloel Hashem ?  De Talmoed Jerushalmi zegt dat dit erger is dan afgoden dienen.  Rabbeinoe Jona noemt bij Pirke Awot een aantal gevallen waarin G’d bereid is om afgodendienarij te vergeven, maar niet Chilloel Hashem. Om teshuva te  doen voor Chilloel Hashem, is een een veel moeilijker proces dan voor welke andere overtreding dan ook. In de Talmoed Bavli staat : “Als een persoon de overtreding heeft begaan van Chilloel Hashem, en er de oorzaak van is dat ook anderen hebben gezondigd, dan is berouw hebben niet genoeg, ook Jom Kipoer heeft niet te kracht om het teniet te doen, en ook persoonlijk lijden is niet genoeg.” De Shaare Teshuva en anderen, zeggen echter dat verzoening wel mogelijk is, maar alleen door KIDOESH HASHEM te doen, en wel in die mate die net zo groot is als de chilloel Hashem die gedaan is.

Dus de komend keer, als een van ons iets publiekelijk moet doen of iets privé dat publiekelijk kan worden bedenk dan wat de gevolgen kunnen zijn van wat we doen, zeggen, niet doen enz. Bedenk wat een voor beeld je achterlaat voor een ander, Joods of niet-joods. Dit is van belang of je nu een keppel draagt, een lange baard, lange rokken of boven de knie, in een Joodse buurt woont of in de buitenwijk, bestuurders zijn van de kehilla of een van een zaak, leraar, opvoeder, student, madriech of mazkier van Bne Akiwa. Het zijn niet alleen de grote krantenkoppen die Chilloel Hashem kunnen veroorzaken, onze privé handelingen kunnen dat ook.

Niet alleen “zij” moeten bedenken hoe ze zich gedragen, maar ook “wij”.

DISCUSSIE PUNTEN

(Basisschool)

Je bent op schoolreisje naar de stad, om een museum te bezoeken, en jullie krijgen een paar minuten vrij, voordat jullie op de bus terug naar shool stappen. Drie van de kinderen, die echt moe zijn na twee uur rondlopen, zien een bank e gaan er gauw op zitten. Als ze net lekker zitten komt er een vrouw met een baby op haar arm, die vraagt of ze mag zitten, maar de kinderen doen net alsof ze de vrouw niet horen en blijven doorkletsen met elkaar. Een voorbijganger ziet dit en zegt “Hebben jullie gaan mannieren, jullie leren dat zeker niet op een Joodse school, wat heb je dan aan religie?”

Jij ziet alles gebeuren, en je hebt het gevoel dat je wat moet doen in deze situatie.

a)     Is het Chilloel Hashem als een Jood iets doet dat niet asur – verboden is, maar waarover velen enken dat het fout is?

b)    Is het meer of minder Chilloel Hashem als de voorbijganger niet-joods is?

Kan het ons wat schelen wat niet-joden, of niet religieuze Joden denken? Waarom?

c)     Wat zou jij zeggen tegen de drie kinderen ? Zou je het zeggen tegen de    

      leraar? Waarom wel/niet? Hoe zou je dat doen?

(Middelbare school)

Er is een groep kinderen die in jouw buurt woont, en sommigen zijn geassimileerde Joden en anderen zijn niet-joods. Op een zondag vragen ze of je met hen mee wil naar het winkelcentrum. Je gaat met ze mee. Op een moment besluiten ze te gaan eten bij de McDonalds, en ondanks jou bange voorgevoel, ga je met de groep mee en bestelt een cola. Terwijl je daar zit, komt tot je schrik je leraar en rabbijn langs. Die ziet jou zitten zitten met je vrienden aan tafel waarop allemaal niet kosher eten ligt. Je weet dat hij bij de volgende les jou erop aan zal spreken.

a)     Is er iets fout met naar zo een plaats toe gaan en een cola te drinken met je vrienden? Zou dat Chulloel Hashem zijn ? En als het nu niet in McDonalds was maar in een bar waar jij (te jong) een biertje drinkt?

b)    Als jouw vrienden bepaald gedrag als “cool” bestempelen, maar diep van binnen weet je dat je dat eigenlijk niet kan maken (volgens je ouders/leraren) zou je jezelf dan in een situatie moeten plaatsen waarbij je in de verleiding wordt gebracht om Chiloel Hashem te veroorzaken?

c)     Zou een religieuze Jood vriendschap mogen maken met niet-joden of met niet religieuze Joden? Waarom wel/niet?

Oudste kwoetsah.

Een jonge man met kipah, staat bij de kassa van de supermarkt. Achter hem staat een lange rij ongeduldige klanten. Hij ziet dat de man bij de kassa hem

 € 6,- te weinig rekent, en de mensen achter hem zien dat ook. Eerst is hij blij da hij minder moet betalen. Maar dan herinnert hij zich de sjioer op Bne Akiwa van zijn madriech(a), dat als hij het niets zegt, hetzelfde is als stelen. Hij wil er wat van zeggen, maar denk dan “meeste mensen zouden er niets van zeggen, ze zal de manager erbij moeten roepen, de boel corrigeren en de rij mensen moet nog langer wachten.” Dus hij zegt niets, houdt de € 6,- en loopt weg met volle boodschappentassen. De man achter hem zegt “ Als dat religieuze eerlijkheid is…..!”

a)     Ervan uitgaande dat de sjioer klopte en dat dus Torah zegt dat we de winkelbediende moeten corrigeren, is dan de awerah – overtreding erger doordat de mensen er misschien over denken ? Moet een Jood zich druk maken over wat niet-joden van ons denken?

b)    Stel we zeggen dat het niet de verantwoordelijkheid van de klant is om de fout te corrigeren, en er van stelen geen sprake is, zou een Joods persoon

Of een religieuze Jood zich verantwoordelijk moeten voelen, en extreem onbaatzuchtig zijn en gevoelig in openbare plaatsen?

Tot hoever moet je dan gaan?

c)     As de mensen achter hem in de rij geassimileerde Jodn waren, zou het dan

     Chilloel Hashem zijn als ze zouden denken dat zijn gedrag immoreel en

     slecht was? Als het religieuse Joden waren, zou het dan ook Chilloel

      Hashem zijn ?

Je bent al jaren bevriend met iemand, die heel erg succesvol is en wel gerespecteerd is de sjoel, als leraar jahadoet en in de kehille. Op een dag vertelt zijn zakenpartner dat ze bezig zijn geweest met een fraudeleuze zaak, maar dat ze nu de kans krijgen om ermee op te houden en “schoon schip” te maken, want de zaak is ontdekt en hij wil alles opbiechten.

Hij vraagt jou om met je vriend te praten, want die wil niet stoppen met deze louche zaak. Als je erover begint met je vriend, zegt hij dat je je met je eigen zaken moet bemoeien. Door zijn positie in de Kehillah en in de sjoel, weet je dat zijn gedrag een grote chilloel Hashem kan veroorzaken.

a)     Moet je je verantwoordelijk voelen voor het immorele en illegale gedrag van een andere Jood? Is wat hij doet in zijn werk, of zijn leven jouw business?

b)    Ervan uitgaande dat de partner de waarheid vertelt, en dat Chilloel Hashem dreigt te gaan gebeuren, is het dan een grotere halachishe verplichting om druk om hem uit te oefenen om zijn activiteiten te stoppen, die de Joodse gemeenschap kunnen schaden?

c)     Heeft de Joodse gemeenschap een verantwoordelijkheid om zulk gedrag te voorkomen of te stoppen? Op welke hoogte gebeurt dat in het echt?

Als hij schuldig wordt bevonden, hoe zou de sjoel en de gemeenschap met zulke mensen moeten omgaan?