Natuur & Jodendom

NATUUR EN JODENDOM.

Voor de oudere kwoetsot is het misschien interessant om wat te vertellen over de Knesset. De verjaardag van de Knesset is namelijk op Toe Bishwat. Hierover kan je veel interessants vinden op de website van Bne Akiwa Olamiet. Kijk op: www.bneiakiva.net , ga naar Hadracha en dan naar Israeli Political System.

Ik geef jullie hieronder wat uitspraken m.b.t. natuur, van bekende mensen. Verdeel die over kleine groepjes chanichiem, laat ze per groepje uitleg geven wat deze uitspraak betekent. Ga er dieper op in met je chanichiem.

UITSPRAKEN:

“ Bij het creëren van de eerste mensen, begeleidde G’d  ze door het Gan Eden, en zei : “Kijk naar mijn creaties! Zie hoe mooi en perfect ze zijn! Ik heb ze voor jullie gemaakt. Wees er zeker van dat je Mijn wereld niet kapot maakt of vernietigd. Als jullie dat doen, zal er niemand na jullie zijn om het te maken.”

Midrash Kohelet Rabbah 7:13.

“Je hoeft het alleen aan de dieren te vragen en zij zullen je leren; de vogels in de lucht, zij zullen je vertellen; of praat met de aarde, het zal je leren; de vissen en de zee zullen je verhalen vertellen.”

Ijow (12:7 – 8)

“Heer van het Universum… dat het mijn gewoonte moge zijn om elke dag naar buiten te gaan om tussen de bomen en het gras te zijn, tussen al wat groeit….en dat al het gebladerte van het veld wakker worden als ik kom, om de kracht van hun leven in de woorden van mijn gebed te sturen, zo dat mijn gebed en woorden volledig zullen worden door de spirit van al dat groeit.”

Reb Nachman van Bratzlav (19^de eeuw).

“Rechtvaardige mensen van goede daden… verspillen nog geen mosterd zaadje. Zij hebben verdriet van elke verspilling en destructieve daad, en als ze kunnen gebruiken ze al hun kracht om alles te beschermen tegen destructie….. In het algemeen gesproken, verbieden de Rabbijnen alle destructieve daden.”

Sefer Hachinuch 529; Rabbi Aaron Halevi van Barcelona (13^de eeuw).

“Honi, een oude man, was een boom aan het planten. Een jonge persoon kwam voorbij en vroeg, “Wat bent u aan het planten ? “. “Een  Johannesbroodboom,”antwoordde Honi. “Domme man,” zei het jonge persoon,”weet je dan niet dat het 70 jaar duurt voordat deze boom vruchten gaat dragen ?” “Dat is okay, “zei Honi. “Net zoals anderen voor mij hebben geplant, plant ik voor de komende generaties.”

Verhaal uit Talmoed.

“Rav Jehuda zei namens een Rav: Het is verboden om te gaan eten, tenzij de dieren zijn gevoerd, zoals geschreven staat (Dewariem 11:15):” Ik zal gras geven in jullie velden voor jullie dieren” en daarna staat er “en jullie zullen eten en verzadigd zijn.”

Babyonische Talmoed Gittin 62.

“De beste remedie voor hen die bang zijn of eenzaam of ongelukkig is om naar buiten te gaan, ergens waar z alleen kunnen zijn met de hemelen, en de natuur en met G’d. Want alleen dan voelt men dat alles is zoals het met zijn en dat G’d wenst mensen gelukkig te zien,

door de simpele schoonheid van de natuur.

Zolang dit bestaat, en dat zal zeker zo zijn, weet ik dat er troost zal zijn voor elk verdriet….En ik ben geloof er sterk in dat de natuur troost brengt in alle problemen.”

Anne Frank

“De eerste keer dat er iets gebeurd in d natuur, noemen mensen het een wonder. Als het nog een keer gebeurd, noemen ze het natuurlijk. En al gauw als het telkens opnieuw gebeurd, letten ze er helemaal niet meer op.”

Baal Shem Tov (18^de eeuw).

In Torah staan heleboel gebeurtenissen waarvan we dingen kunnen leren m.b.t. de natuur.

IN HET BEGIN…

In Gan Eden was er geen productie en geen verspilling. Een milieudeskundige van nu zou zeggen dat Gan Eden zoals in Torah wordt beschreven een ideale plek was.

De mens droeg eerst nog geen kleding, had geen transport nodig, geen verdedigingsmuren, geen producten of gereedschappen, dus er was ook geen afval van productieprocessen.

Geen pesticiden, geen mest was er nodig om de planten te laten groeien. Mens en dier aten alleen groenten. Alles was biologisch verantwoord en zelfs de uitwerpselen werden ook weer omgezet in natuurlijke stoffen. Dieren hoefden niet in een reservaat, want ze werden niet bedreigd.

De waarschijnlijk vegetarische mens, die nog niet agressief was schaadde de natuur niet en had geen slechte invloed op het ecosysteem. Alles was in evenwicht en in vrede.

Een vergelijkbare situatie wordt voorspeld voor “het einde der dagen” in de profetieën van Jishajahoe : “ De wolf zal wonen met het lam, het luipaard zal naast het geitje; het kalf, een prooi eter, en het vetgemeste dier samen, met een jongetje dat herder is.” En “De wolf en het lam zullen samen grazen, de leeuw zal stro eten als een rund, en het voedsel van de slang zal aarde zijn. Er wordt ook voorspelt dat er geen conflicten meer zullen zijn tussen mens en dier.

Dus volgens het jodendom zijn het begin en het eind van de wereld perfect wat het milieu betreft.

NOACH EN DE MABUL.

De mabul is het grootste natuurramp die in Tenach genoemd wordt. In Jodendom, zien we dat Hashem de natuur gebruikt om te straffen: grote delen van het ecosysteem werden verwoest door het water. Behalve Noach’s familie werd de hele mensheid weggevaagd.

Doordat Noach overleefde is de continuïteit van de mens gewaarborgd. 7 paren van de koshere dieren werden in de ‘ark beschermd, plus nog eens 1 paar van de andere diersoorten. Biodiversiteit werd zo verzekerd ondanks de catastrofe.

Waarom werd alles verwoest ? Omdat de mens had gezondigd tegen Hashem, daarom besloot Hij groot deel te verwoesten.

De hedendaagse niet gelovige milieuactivist, zegt hierover: de mens heeft gezondigd tegen de natuur. Alle vervuiling leidt tot opwarming van de aarde, en natuur neemt nu haar wraak.

DE TIEN PLAGEN.

Er zijn veel verhalen in Tenach die te maken hebben et milieu aspecten. Een van de meest belangrijke is die van de 10 plagen.

Daarin zien we veel voorbeelden van veranderingen in de natuur als G’ddelijk instrument om te straffen.

Een aantal milieurampen doden een deel van d Egyptische populatie, hun slaven, dieren, gewassen, maar hebben niet (allemaal) effect op de Joden die in Goshen woonden. Verschillende plagen zorgen voor waterverontreiniging, luchtverontreiniging. Bij de eerste plaag veranderd het water van de Nijl in bloed. Het water is zo vervuild dat de vissen sterven.

We leren hier dat Hashem de natuur heeft gemaakt, Hij is de maker en de Baas, en dus kan Hij het veranderde als en wanneer Hij dat wil. Dit is precies wat Hij doet bij de 10 plaen: Hij gebruikt de natuur om koppige mensen (m.n. de Farao) een lesje te leren.

G’D DE MENS EN NATUUR.

De 10 plagen zijn een goed voorbeeld van hoe de relatie Hashem -mensheid - natuur in elkaar zit:  De mensheid moet G’d gehoorzamen, anders kan Hashem de natuur gebruiken om te straffen.

Beschermen van de natuur is belangrijk in de Joodse traditie. Maar het is ook duidelijk dat het niet de hoofddoelstelling is. Dit staat natuurlijk tegenover de milieuactivisten. Volgens de Joodse gedachte ka G’d doen met de natuur en de dieren wat Hem geschikt lijkt. Bijv. een rivier kan onleefbaar zijn voor vissen om de mens te straffen. Voor dezelfde reden kunnen kikkers zich enorm vermenigvuldign en sterven in de huizen, pleinen en velden nadat ze hun taak hebben volbracht die G’d ze heeft gegeven.

Mens en dier zijn op dezelfde mannier gestraft bij sommige plagen. Het wordt telkens herhaalt: G’d straft de mens door de natuur tegen hem te gebruiken. Hij verandert de natuurwetten als Hij dat wil. Bijv. “choshech” , er is duisternis in Egypt waar de Egyptenaren wonen, maar niet waar de Joden wonen.

Ook dieren worden hierin gebruikt. We zagen al de kikkers, maar ook de insecten overspoelen het palis, ruineren de gewassen, sprinkhanen eten alles op. Grote delen van het ecosysteem zijn beschadigd.

Voor en milieudeskundige is het moeilijk te verklaren waarom een aantal plagen alleen de Egyptenaren overkwamen en niet de Joden, van Joods standpunt gezien is dit wel te verklaren.

Farao had de plagen kunnen laten stoppen als hij berouw had getoond en de Joden had laten gaan.

HET MANNA.

Een vierde opmerkelijk natuurverhaal is het vallen van het Manna in e woestijn. Het gebeuren leert ons om niet verspillend te zijn. Het was niet nuttig voor een Jood om meer Manna te verzamelen dan hij kon eten. Het zou bederven en oneetbaar worden. We kunnen ervan uitgaan dat de Joden snel hun lesje leerden en niet meer verzamelde dan ze nodig hadden.

Het Manna dat niet geraapt werd, vervuilde de woestijn niet, maar “als de zon heet werd, dan smolt het.” Tegenwoordig zouden we dat fotondegradatie noemen.

We kunnen nog wat hieruit leren, nl dat een mens prima kan leven zonder overvloedige luxe van zoveel verschillende soorten groente fruit en vis en vlees in elk seizoen.

BA’AL TASHCHIT.

Tot zover wat gebeurtenissen uit Tenach.

Er zijn nog veel meer voorbeelden waarvan we wat kunnen leren over de natuur.

Er zijn ook veel Joodse wetten die te maken hebben met het milieu.

Ba’al Tashchit, is het verbod om zinloos iets kapot te maken.

Er staat in Torah : “Als je in oorlog bent tegen een stad die je lang moet belegeren om het te veroveren, dan mag je de bomen niet vernielen. Je mag ervan eten, maar ze niet omhakken. Je mag alleen bomen omhakken die geen vruchten dragen

belegeringswerkzaamheden.”

Er is door de eeuwen heen flink gediscussieerd over het concept Ba’al Tashchit door de Rabbaniem. Er zijn een aantal regels uit voortgekomen, zoals het verbod op bemoeienis/ knoeierij met waterbronnen, en oneconomisch gebruik van olie.

Maimonides gaat verder op dit principe, nl dat het niet alleen van toepassing is in tijd van oorlog maar ook in tijd van vrede. Op de lijst van verboden die hij noemt staan: het scheuren van kleren, verwoesten van gebouwen, het blokkeren van putten, vernietigen van eten en het kapot maken van gebruiksvoorwerpen.

Het concept van Ba’al Tahchit is zo ontwikkeld dat in de 19^de eeuw Rav Samson Raphael Hirsch tot de conclusie kwam dat niets zonder reden vernietigd mag worden. (ook niet wat je eigen bezit is)

TSAR BA’ALEH CHAIM.

Dit is het verbod op het doen van wreedheden tegen dieren.Torah zegt ons dat we geen vlees mogen eten van een levend dier. Dit is een van de 7 Noachidische wetten, dit geld dus voor alle mensen en niet alleen voor Joden.

We mogen niet een os en een ezel samen voor de ploeg spannen. Dit is duidelijk niet eerlijk ten opzichte van het zwakkere dier. Op Shabbat moeten we rusten, maar ook onze dieren moeten rusten. De Talmoed zegt ons dat het verboden is om te eten voordat je de dieren te eten hebt gegeven.

Een grote geleerde in de 18^de eeuw Rav Jechezkel Landau zegt :” De enige jagers die genoemd worden in Torah zijn Nimrod en Esav. Jagen is geen sport voor de kinderen van Awrahm, Jitschak en Jacov… Hoe kan een Joden levend dier doden alleen voor de lol?

Vele eeuwen, dachten de geleerden na over milieu kwesties. Honderden jaren later kwamen deze ideeën pas naar voren in de gedachten van de maatschappij in het algemeen.

Vele Joden vinden deze concepten nu interessant, zonder erbij na te denken dat het Jodendom al lang geleden met deze concepten in de slag was en tot conclusies kwam die ook vandaag de dag hun waarde bewijzen.

Er is vreselijk veel in Tenach te vinden over hoe we ons moeten gedragen t.o.v. het milieu.

Hieronder volgen er nog een aantal.

-        Het behoud van de soorten.

Je mag je vee niet laten paren met een ander soort; je mag je veld niet bezaaien met twee soorten zaad; je mag in je kleding niet een mix hebben van twee soorten materiaal.

De natuur moet beschermt worden. De natuur is ook een getuige van G’ds Koningschap, of zoals we al zagen als iets waarmee de mens kan worden beloond. Bijv. als Jehoshua de zon en de maan stopt met G’ds hulp, zodat de Joden hun vijanden kunnen verslaan.

Soms dus als middel om e straffen, zoals bij Noach, de 10 plagen, Sdom, de val van Korach, de Rode zee die opengaat en sluit al de Egyptenaren er in zijn.

Natuur heeft ook als functie de mens wat te leren.  Bijv. Moshe en de brandende struik, Jonah en de boom die snel groeit.

Ook in de Midrash zien we dingen die te maken hebben met de relatie tussen mens en natuur. Bijv. de volgende Midrash:

“G’d zegt tegen Adam:” Zie mijn werk, zie hoe plezierig en goed ze zijn. Alles dat ik gemaakt heb, heb ik gemaakt voor jou. Wees voorzichtig het niet te bederven en mijn wereld te vernietigen. Als je dat doet zal niemand het maken.”

MENS EN DIER.

Een mens moet het lijden van een dier zoveel mogelijk beperken.

Een dier van de kudde mag niet op dezelfde dag worden geslacht als haar jong.

Shiluach Haken: Als je eieren wil pakken uit een nest, dan mag men niet de moeder samen met haar jongen nemen. Men moet de moeder wegsturen.

Rav Eliezer Waldenberg zegt dat als een mens vast, dan moet hij wel zijn dieren te eten geven.

Awraham’s dienaar kiest een vrouw (Rivka) voor Jitschak omdat ze aardig is voor de kamelen. Deze karaktereigenschap wordt als heel positief gezien. Een Midrash vertelt dat David voor zijn taak als leider is gekozen omdat hij vriendelijk was tegen dieren.

HET BEHOUD VAN NATUURLIJKE BRONNEN.

Belangrijke halachot die te maken hebben met de bescherming van grond, zijn de wetten van Shemita. In elk 7^de jaar moet men het land laten rusten, braak laten liggen.

Awraham en Lot gaan van elkaar af wonen om het land niet te veel te belasten. Het goud dat in de Tempel werd gebruikt is gerecycled.

Ook tegenwoordig blijft men zich buigen over milieu vragen.

Rav Chaim David Halevi, de vroegere sefardische opperrabbijn van

Tel Aviv, zegt dat het verboden is om bondmantels te dragen, omdat de dieren die ervoor gebruikt worden, gedood worden op een pijnlijke mannier.

Verder wordt er gediscussieerd over, actief en passief roken, hoe we dieren moeten behandelen, vegetarisme, het gooien van niet verpakte snoepjes in sjoel (bij bar mitswa of simchat torah)

Of een overschot aan voedsel mag worden vernietigd.

Er zijn veel berachot die we zeggen voor de mooie dingen in de natuur.

Kunnen we zeggen dat door de eeuwen heen, in de interactie met het milieu, de Joden zich ander hebben gedragen da andere volkeren ? We kunnen zeggen van wel.

Hoe hebben de zionisten zich gedragen en opzichte van de natuur?

Daar kunnen we een hele peoelah aan besteden. Aanvankelijk hebben de Zionistische pioniers hun liefde voor de natuur en het land tot bloei gebracht. Maar zijn de mensen die de kust van Israël nu tot een Metropool maken van dezelfde gedachten? Wonen daar nog wel Zionisten? Enfin dat is een heel ander verhaal.

Hopelijk hebben jullie nu door dat er binnen het Jodendom niet alleen maar een beetje wordt gedacht over het milieu, maar dat er veel over wordt geleerd in Tenach, Midrashiem dat er wetten zijn die met het milieu te maken hebben en dat de discussies ook vandaag de dag nog doorgaan. Er zijn veel Joodse organisaties die zich richten op het milieu. In Israël en daarbuiten. Organisaties die de mensen dichter bij de natuur willen brengen, willen leren over Halacha en Natuur, kinderen bewust willen opvoeden met de natuur enz. enz. Klik maar eens op Google op Judaism en enviroment en je vindt een hele lijst.